موسیقی جاز یا جز که به لاتین به صورت Jazz نوشته می‌شود، یکی از سبک‌های مطرح موسیقی عامیانه در جهان است که بعدها به نوعی از موسیقی کلاسیک (کلاسه شده) بدل شد و طرفداران خاص خود را دارد.
در این مطلب آموزشگاه موسیقی پارسه به جزئیات بیشتری راجع به این سبک زیبای موسیقی می‌پردازیم.
ریشه یابی واژه جاز ما را به عبارتی عامیانه در زبان انگلیسی می‌رساند که در صده گذشته به معنی انرژی و روحیه، به کار می‌رفته است.
برای اولین بار این عبارت در سال 1916 میلادی توسط یوبی بلیک وارد ادبیات موسیقی جهان شد؛ و پس از آن موسیقی جاز روز به روز وارد مراحل جدیدی از تکامل شد.
اگر کمی به عقب‌تر برگردیم، باید بگوییم که موسیقی جاز برگرفته از موسیقی سنتی سیاه‌پوستان آمریکایی بوده است. اما با گذر زمان و در مسیر تکامل، موسیقی جاز یا جز، از انواع سبک‌های موسیقی اروپایی نیز وام گرفت. به نوعی که می‌توان گفت موسیقی جاز امروزه، هارمونی خود را از موسیقی اروپایی به ارث برده است.
موسیقی جاز تاثیرات عمیقی روی فرهنگ موسیقیایی ملل مختلف جهان گذاشته است؛ و پایه‌گذار رشد بسیاری از سبک‌های خاص موسیقی در نقاط مختلف جهان بوده است. بدون شک می توان گفت که سبک موسیقی جز تنها سبکی بود که بعد از قرنها توانست در مقابل موسیقی کلاسیک قد عَلم کند و اقتدار خود را به رخ بکشد، رپرتوار و هارمونی و ارکستراسیون مستقل داشته باشد و فرهنگی متمایز از موسیقی کلاسیک داشته باشد.
تعریف موسیقی جاز چیست؟
یکی از تعاریف معمول که برای موسیقی جاز بسیار مطرح است؛ تعریفی است که تراویس جکسون مطرح کرده است. او می‌گوید: موسیقی جاز سبکی است که کیفیت‌های مختلفی از قبیل سویینگ، بداهه‌نوازی، تعامل گروهی، گسترش صدای انفرادی و پذیرا بودن در برابر امکانات موسیقی مختلف را شامل می‌شود.
البته به طور معمول موسیقی‌دانان این عرصه، ظاهرا علاقه خاصی به مشخص کردن دقیق تعریف و مختصان موسیقی جاز نداشته اند. چنانکه به عنوان مثال دوک الینگتون، که یکی از چهره‌های برچسته این سبک از موسیقی است؛ در مواجه به این سوال تنها ابراز می‌کند که: همه آنها موسیقی هستند!
جزئیات بیشتری درباره موسیقی جاز
جالب است بدانید که موسیقی جاز در واقع نوعی بداهه نوازی بوده است. به این معنا که این نوع موسیقی برگرفته از احساسی است که نوازنده در هنگام اجرا کسب می‌کند؛ و به صورت بداهه آن را می‌نوازد.
موسیقی جاز به سبک‌های زیرمجموعه زیادی تقسیم می‌شود که معتبرترین آنها عبارتند از:
-
دیکسی‌لند
-
بی‌باپ
-
سالسا جاز
-
کول‌جاز
-
مدال جاز
-
بیگ‌بند یا سوینگ
-
فری جاز
-
اسید جاز
-
جاز برزیلیفیوژن
-
سول جاز
-
سموث جاز
-
آوانگارد جاز
-
جاز شرقی
درباره جاز شرقی (oriental jazz) این توضیح جالب است که بدانید در دهه ۱۹۶۰ میلادی، دوک الینگتون، اسطوره موسیقی جاز، قطعه‌ای به نام اصفهان تنظیم کرد که در آن سال‌ها، بسیار مورد توجه قرار گرفت؛ و به نوعی پایه‌گذار ابداع سبک جاز شرقی به وسیله دکتر لوید میلر و پرستون کیز، در سال 1965 میلادی شد.
اولین اثر موسیقی جاز شرقی با عنوان Oriental Jazz Quartet در همین سال نواخته شد؛ و بسیار مورد توجه ایرانیان قرار گرفت. چنانکه بارها توسط تلویزیون ملی ایران نیز پخش گردید.
ویژگی‌های موسیقی جاز
اگرچه موسیقی جاز طی ده‌ها سال تغییرات وسیعی را به چشم دیده است؛ اما هنوز می‌توان گفت اصالت آن بدون تغییر باقی مانده است.
مهمترین بارزه تکنیکال موسیقی جاز وجود نت‌های بلوز، ضرب‌های تاب‌دار و سوینگ، چند ضربی بودن و بداهه‌نوازی، تغییرات داینامیک و پرسش و پاسخ گویی است.
نکته جالب اینکه بخشی از موسیقی جاز را سبک بلوز تشکیل داده است. در واقع این سبک کمک شایانی به گسترش موسیقی جاز کرده است.
به عبارت دیگر یکی از سبک‌های جاز به نام جاز نیو اورلئان که گاهی به نام دیسکی‌لند نیز شناخته می‌شد؛ آغاز کننده ارتباط موسیقی جاز و بلوز بوده است. این نوع موسیقی با داشتن جذابیت های سبک بلوز و اصلات موجود در موسیقی محلی اروپا، در دهه‌های 1940 و 50 میلادی توانست پایه گذار توسعه جاز مدرن باشد.
قابل ذکر است که جاز مدرن تفاوت هارمونیک چندانی با جاز کلاسیک ندارد؛ و آنچه آن را متمایز می‌کند، کیفیت استفاده از ریتم‌های گوناگون در آن است.
شاخصه جاز مدرن را در واقع باید ضرب های خاص و ساختار موسیقیایی غیر معمول دانست. نکته دیگر در توسعه جاز مدرن، ظهور سازهای الکترونیکی بوده است.
بهتر است بدانید جاز به عنوان یکی از وسیع‌ترین سبک‌های موسیقی، زیر شاخه‌های فراوانی دارد. از جمله این سبک‌ها می‌توان به مودال جاز، جاز راک فیوژن، جاز فیوژن، جاز لاتین، جاز آفرو کوبایی و... را نام برد.
در نهایت باید از زبان ترومپت نواز مطرح امریکایی، وینتون مارسالیس، به طور خلاصه درباره جاز چنین گفت:
جاز متعلق به سیاه‌پوستان است. این سبک موسیقی بیان‌کننده عمیق‌ترین حالات روحی و احساسی است؛ و نتنها درباره سیاهان، بلکه درباره اصلات معنای زندگی است. جاز را باید شرافت نژاد سیاهان دانست که به شکل یک سبک موسیقی، نمود یافته است. در این سبک موسیقی می‌شود همه چیز را دید. برای من سخت‌ترین سبک برای نواختن، جاز است. این سبک بهترین تفسیر برای درک احساسات شخصی، در تاریخ موسیقی غرب است.
در آموزشگاه موسیقی هنرپارسه سازهای زیر به سبک جز آموزش داده می شود
پیانو جز
ساکسیفون جز
کلارینت جز
گیتارجز
هارمونی جز