آموزشگاه موسیقی هنرپارسه

علل خستگی مزمن در نوازندگان پیانو و سایر سازها و راهکارهای آن

یکی از متداولترین مسائلی که نوازندگان مبتدی، متوسط و حتی حرفه ای با آن روبرو هستند، خستگی مزمن یا «فتیگ» در نوازندگی است. گاهی نوازنده بی هیچ علتی، و حتی در زمانی‌که تمرین‌های سفت و سخت و دشوار انجام نمی‌دهد، دچار نوعی سرخوردگی، خستگی، بیحالی و بی‌رمقی در حین تمرین می‌شود . خستگی مزمن در تمرین، گاهی آنقدر جدی است که حالت تهوع، سرگیجه، بی اشتهایی، افسردگی شدید و حتی بی توجهی به مقررات اجتماعی را به همراه دارد. طبق یکی از پژوهش‌های صورت گرفته در دانشگاه برکلی ایالات متحده، برخلاف تصور همگان، موسیقیدانان بیشتر از بقیه در معرض افسردگی و خستگی مزمن قرار دارند. دکتر کوپر، یکی از اولین روانپزشکانی بود که متوجه حالت‌های غیرعادی نوازندگان در حین اجرای برنامه‌های سنگین هنری مانند کنسرت‌های عمومی شد.
بسیاری از نوازندگان حرفه‌ای که مدت مدیدی بدون استراحت به تمرین مداوم می‌پردازند، علاوه بر مشکلات عضلانی، دچار خستگی روحی و افسردگی می‌شوند. این نوازندگان عمدتاً کسانی بودند که خود را برای امتحان ورودی دانشگاه برکلی آماده می‌کردند و بین 4 تا 10 ماه، روزی 4 تا 8 ساعت بی وقفه تمرین کرده بودند. در بین این دانشجویان و داوطلبان ورود به دانشگاه، دختری 17 ساله‌ای دچار نوعی سرگیجه و تهوع مزمن شده بود که به هیچ دارویی پاسخ نمی‌داد. دکتر کوپر به مدت دو هفته تمرین این دختر را ممنوع کرد و پس از دو هفته علائم تهوع و سرگیجه از بین رفت.
دکتر کوپر همچنین در مقاله‌ای، راه حل‌های جالبی را برای مبارزه با خستگی و افسردگی ناشی از تمرین‌های ممتد ارائه می‌دهد:
1.  حتماً قبل از تمرین‌های مدید و طولانی، از سلامت جسم و روح خود مطمئن باشید.
2.  به ازای هر دو ساعت تمرین، حتماً یک ساعت استراحت کنید.
3.  نوشیدنی کافئین‌دار مانند چای و قهوه بنوشید.
4.  از تمرین شبانه جداً بپرهیزید.
5.  از تمرین‌های بی هدف و باری به هر جهت بپرهیزید.
6.  قبل از تمرین حتماً نرمش‌های مخصوص ساز خود را انجام دهید.
7.  در محیطی شاد و بی تنش تمرین کنید.
8.  از تمرین لذت ببرید و به امتحان و کنسرت فکر نکنید.
9.  هر شب قبل از خواب دستهای خود را با آب گرم ماساژ دهید و صبح ها قبل از صبحانه دوش آب سرد یا ولرم بگیرید.
10.   در صورتی که احساس کردید تمرین‌ها به خوبی پیش نمی‌رود و از ناکارآمدی خود در اجرا مایوس شدید، بلافاصله تمرین را متوقف و آن را به وقت دیگری موکول کنید.
11.   در نظر داشته باشید که حتی حرفه‌ای ترین نوازندگان دنیا در حین کنسرت دچار مشکلاتی خواهند شد و شما هم از این قاعده مستثنی نیستید. به خودتان بگویید باید با کمترین اشتباه بنوازم. به اجرای بی نقص فکر نکنید.
12.   در حین تمرین نوشیدنی‌های خنک بنوشید.
13.   به ساز خود به دید دوستی نگاه کنید که همیشه در کنار شماست و شما با کمک این دوست می‌خواهید برنامه‌ی خود را اجرا کنید و خود را به نمایش بگذارید.
14.   اگر پس از مدتی تمرین قطعات دشوار، حس کردید که حالت‌هایی شبیه به افسردگی در شما ایجاد شده است، بلافاصله با یک روانپزشک مشورت کنید. شاید مصرف داروهایی، از بروز افسردگی‌های جدی تر جلوگیری کند.
15.   همیشه، حتی در حین اجرای جدی‌ترین و دشوارترین قطعات به این فکر کنید که موسیقی برای لذت و تفریح آفریده شده است. بنابراین از اوقات تمرین خود نیز لذت ببرید.
16.   گاهی برای شما پیش می آید که احساس کنید هیچ پیشرفتی در فراگیری ساز خود نداشته اید و حتی با وجود داشتن تمرین سخت و منظم پسرفت داشته اید.  جای هیچگونه نگرانی نیست. پیشرفت در موسیقی دو پله به عقب و سه پله به جلو است. یعنی برآیند اینها را در نظر بگیریم باز هم پیشرفت است. گاهی به دلیل مشکلات روحی و فیزیکی ، بدن سر حال نیست و شما اثر تمرین سفت و سخت و منظم را بلافاصله مشاهده نمی‌کنید. اما با گذشت یکی دو روز، با بازگشت توان روحی و فیزیکی قبلی، شما باز هم از نواختن لذت خواهید برد و پیشرفت را به چشم خود خواهید دید. نکته مهم اینکه وقتی شما از پیشرفت خود راضی نیستید، بیانگر پیشرفت ذهن شما و زیاده خواهی مرکز کنترل فعالیتهای هنری در بخش جلویی مغز شما است. به این معنی که دیگر بخش آنالیز هنر شما در مغز، به فعالیتهای روتین و روزمره و عادی شما پاسخ مثبت نمی‌دهد و چیزی فراتر از آن طلب میکند. بنابراین مرکز خودانتقادی ذهن شما شروع به فعالیت کرده و از شما انتقاد میکند و چیزهای بیشتر و بهتری را طلب میکند پس ناراحت نباشید. شما به حدی رسیده اید که دیگر ذهن شما توانایی های شما را در خور شما نمیبیند . پس شما را مجبور میسازد تا سخت تر تلاش کنید. در تمرین ساز موسیقی هم اینگونه است که پس از چندی شما با اجراهای مجدد قطعات قبلی ممکن است مانند قبل لذت نبرید و احساس کنید مثل قبل خوب نمی‌نوازید.  فعال شدن مرکز خود انتقادی در ذهن  ، برخی اوقات باعث پایین آمدن اعتماد به نفس میشود. مرکز خود انتقادی در برخی از ذهن ها بسیار بیرحم و گاه خشن است. به گونه ای که شخص افسرده شده و گاه به طور کلی دست از تمرین بر میدارد. بدون اینکه بداند با اولین پیشرفت، همه شرایط عوض شده و ذهن شما به همان نسبت که از شما انتقاد میکرده به سرعت به شما پاداش خواهد داد و با افزایش انرژی روحی و روانی، جسم شما نیز فعال تر شده و همه آن بی حوصله گی ها در مدت زمان بسیار اندکی جای خود را به حرکت مثبت و رو به جلو خواهد داد.  همین خود انتقادی ذهنی شماست که باعث پیشرفت شما خواهد بود. بنابراین بدون از دست دادن اعتماد به نفس، خیلی راحت و ساده به تمرینهایی سبک تر بپردازید. خواهید دید در چند روز آینده شرایط بسیار بهتر خواهد شد.
17.   توصیه می‌کنم«روانشناسی برای معلمین موسیقی»، اثر «هنری فیشر» را مطالعه کنید.